Op de biologische tour

Het valt niet mee om van 'gewoon boeren' over te schakelen op de biologische toer. Slapeloze nachten heeft hij er al van gehad en er vloeit nog heel wat water naar de zee voordat alles is geregeld. Het proces van omschakeling van een reguliere melkveehouderij naar een biologisch bedrijf is in 2016 ingezet en verloopt in fasen. Dit jaar moet het worden afgerond. Ik heb het hier over Peter Oosterhof, melkveehouder in Foxwolde. Zijn boerderij staat vanuit Roden een paar honderd meter voor Roderwolde rechts van de weg.

Peter ken ik al vrij lang. Vanwege de broedvogelinventarisaties, die ik o.a. verricht in de Kleibos, loop ik geregeld over zijn land bij de bosrand langs. Daarnaast beschik ik over een sleutel van het hek aan het begin van de Molensloot (bij het haventje) in Roderwolde. Hij beheert daar de kade (maaien) en ik rijd naar het eind tot aan de slenk van het Peizerdiep waarin het Drentse Landschap een eiland heeft gecreëerd waar ik ook broedvogels inventariseer. Het overkwam me een keer dat ik vroeg in het jaar daar in de klei vast kwam te zitten en dan is het handig dat er iemand in de buurt woont die je met een tractor los kan trekken. Afgelopen zomer liep ik bij de Kleibos overdag, samen met Immy Boonstra, een afsluitend rondje op zoek naar eventueel gemiste soorten. Die waren er toen niet, maar wel trof ik Peter die werd vergezeld door een paar mensen die hem bij de overgang van regulier naar biologisch boeren begeleiden. Hij kwam toen even met ons praten en later hoorde ik op mijn voicemail dat hij naar aanleiding van dat gesprek nog iets had te melden, want: "Ik sta er wel eens versteld van hoe jullie denken over boeren" waarna een uitnodiging volgde om eens te komen praten en op het bedrijf rond te kijken. Ik vertelde Immy van de uitnodiging en zij vond het reuze interessant om daarbij aanwezig te zijn. Dat mocht en een week later werden we op een ochtend in de woonruimte ontvangen.

Op de koffie

Peter is op deze plek geboren en getogen en wijst naar een hoek in de kamer waar zijn wieg heeft gestaan. Zijn ouders wonen nu naast hen, iets waar echtgenote Marieke toen ze dit hoorde wel even van moest slikken. Ze meldt dat daarin wel een balans is gevonden. 'Belangstellend' als ik altijd ben vraag ik, vanwege haar (licht) Friese tongval, hoe ze elkaar hebben leren kennen. Dat was, heel modern, via internet (en dus niet via 'Boer zoekt vrouw'). Ze komt niet uit een boerenfamilie, maar heeft wel affiniteit met het boerenbestaan en heeft dan ook de Landbouwschool gevolgd. Nadat de koffie is geserveerd steekt Peter van wal. Dat begint met iets over fosfaatrechten, maar dat is niet direct een erg interessant onderwerp voor de PuurNatuur-lezer. Eerst nog even over het gezin met twee kinderen, een jongen en een meisje: "Als gezin zit je wel eens klem, want iedereen gaat op vakantie. We kunnen wel iemand inhuren via een uitzendbureau, maar dat kost je al gauw € 200,- op een dag. En als dat er niet in zit..., want het gaat dubbelop. Daarbij komt dat we de twee afgelopen jaren geen dikke boterham hebben verdiend vanwege de lage melkprijs. Eerder deed opa het (zijn vader) als we weg wilden, maar die is nu 74 en hem kunnen we er niet mee blijven belasten. Nu gaan we toch maar een weekje weg naar Ameland". Marieke: "Een weekje vind ik prima. Langer hoeft voor mij beslist niet".

Waar het hart vol van is...

... loopt de mond van over. Dat is zeker van toepassing op Peter: "Ik ben erg druk", en daar is echt geen woord teveel van gezegd. Van alles passeert de revue en dus volgt een selectie van wat hij zoal te berde bracht, bijvoorbeeld over de koeien: "Ik heb nog niet zo lang geleden een stal laten bouwen waar 190 boxen in passen. Toen wist ik nog niets over biodiversiteit en ook niet dat ik op de biologische toer zou gaan. Maar de overheid bedacht dat het er maar 140 mogen zijn en dus staan er 50 boxen leeg. Dat is dus een desinvestering geweest. Ik heb een grondgebonden bedrijf op 72 ha. Nu heb ik 120 stuks vee en als ik straks helemaal biologisch ben worden dat er nog minder. Als ik meer koeien wil hebben moet ik er grond bijkopen. Eerst hadden we hier Holsteiner koeien, want die geven als de beste melk en dus dachten we dat het goede koeien zijn. Maar daaruit zijn alle oorspronkelijke genen weg gefokt. De Holsteiner is een Amerikaan en die heeft behoefte aan krachtvoer, aan mais. Maar mais is een rot gewas en is slecht voor je bodem. Voor de mestafzet is het wel goed, maar het legt het organische leven in de bodem stil. Wij voeren geen mais en dat zie je terug in de gezondheid van je veestapel. Die zit heel laag in de dosering van antibiotica. Al die medicijnen moet je registreren. In de veehouderij zie je dat het de verkeerde kant opgaat. Is een koe ziek dan gaat er al gauw een spuit in. Helpt het dan was het een infectie en zo niet dan was het wat anders. Die antibiotica komen ook in de grond en doden daar het biologische leven. En kijk naar de mest, die verteert niet. Opa, en ook daarvoor, heeft jarenlang geselecteerd om grasmelkkoeien te melken die gezond moesten blijven. Daarna kwam de Holsteiner als beste melkproduceerder. Die hebben wij, ik dus ook, gebruikt om maar productie te hebben. Maar het is net als met een rashond. Daarmee zit je om de haverklap bij de dierenarts en met een bastaard zelden".

Ander inzicht

Omdat het gesprek nogal op en neer gaat wil ik eerst meer weten over Peter zijn ommezwaai. "Na een landruil met Het Drentse Landschap is veel land opnieuw ingezaaid. Die nieuwe grasmat was ingezaaid met de hoogst gekwalificeerde zaden, maar na vijf jaar was het op. Het was niet duurzaam. Toen is er iemand langs geweest die me heeft geprikkeld met de vraag: Waarom ga je gras inkuilen? Dat was voor de wintervoorraad. Toen stelde hij: Waarom ga je niet langer weiden? Maar het is daar te nat. Toen viel ook het woord biodiversiteit, ook in grasland. Alles wat ik op school had geleerd werd door hem onderuit gehaald. Dat was Peter Takens uit Meppel. Hij geeft advies over kringlooplandbouw. Hij had het ook over een mengsel met Cichorei en andere kruiden. Ik had er nog nooit van gehoord. Hij adviseerde dingen weg te laten en de koeien langer in de wei te houden zodat ze vers gras eten. Marieke en ik zijn toen bij andere boeren gaan kijken, zelfs bij hen die het op biologisch-dynamische wijze doen en dus rekening houden met de maanstand. We kregen ook een schitterend verhaal te horen van Erik Valk die in begrijpelijke jip-en-janneketaal het belang van koolstof in de bodem benadrukte. Organische stof leidt tot een veel betere en diepere beworteling van gewassen weten we nu".

Immy en ik hadden al vanaf de weg gezien dat die Cichorei massaal in de weide bij hem staat. Dat lijkt in het begin wel iets op de Paardenbloem en is er ook verwant aan.

Peter: "Voor dat mengsel gebruiken ze een belachelijke naam: Saladebuffet noemen ze dat. Het gaat erom dat de beesten er goede kost aan hebben". Over zijn veestapel meldt Peter verder: "Met de koeien liepen we een jaar of 10 geleden al klem, omdat er naast gras heel veel krachtvoer bij moest. We zijn toen begonnen met Blaarkoppen. Dan zit je met spermahandelaren om tafel en koop je een paar rietjes, maar voor je het weet of het bevalt ben je vier jaar verder. Eigenlijk kun je pas na 9 jaar echt zeggen dat het een goed beest is. We hebben alweer jaren geleden een Fleckvieh stier gekocht. Hij vererft goed (geeft zijn genen door) en de koeien zijn goede grazers. Maar hij moet nu vervangen worden nu hij aan zijn kleindochters toe is".

Kringloop

Nadat Marieke voor een nieuw koffierondje heeft gezorgd vervolgt Peter zijn verhaal:

Langzaamaan zie ik dat steeds meer stukjes van de puzzel op hun plek vallen en zeg je: hèhè het kringloopverhaal begint te kloppen. Twintig jaar geleden had je mij niet zo horen praten. Zo ben je ook niet geschoold. Een paar jaar geleden strooide ik nog kunstmest, maar als ik nu iets anders doe schiet Pa al in de stress en vraagt zich af waar ik mee bezig ben. Maar straks als ik helemaal biologisch ben mag heel veel niet meer. De SKAL controleert dat. Dan doe je niet aan gewasbescherming, strooit geen kunstmest meer en gebruik je geen bestrijdingsmiddelen meer. Dat duurt twee jaar voordat je officieel biologisch bent. Ik heb er nu nog een paar percelen bij zonder diversiteit en zie dat die het slecht doen. Dat moet ook nog worden omgezet met gecertificeerd zaaizaad, maar dat is er niet eens". Peter heeft het niet zo op met allerlei regelgeving en Marieke zegt er ook van te kijken wat er als boer allemaal op je afkomt en wil zich daar zo weinig mogelijk mee bemoeien. Peter: "De dingen die zinnig zijn vind ik goed, maar het moet niet zo zijn dat het alleen maar is om ambtenaren aan het werk te houden. Ik heb een werkkamer, maar ik mag wel een kamer ter grootte van een biljartzaal hebben met al dat papierwerk".

Tal van zaken worden verder nog door Peter benoemd: over de zaadmengsels, de binding van stikstof door klaver, over het grondwaterpeil, de grondsoort, de melkleverantie aan Friesland-Campina, over omschakelkrediet, het grondgebonden zijn, de fosfaatrechten, stikstofdepositie, het kopen van ammoniakrechten enz. We hebben het ook nog over het door Het Drentse Landschap gecreëerde eiland wat hij en Marieke maar één en al ruigte vinden. Marieke: "Daar was eerder sprake van een mooie flora met veel van die prachtige Dotterbloemen en er zwommen salamanders in de sloten. Dat is daar allemaal verdwenen". Peter heeft er wel ideeën over en vindt dat het landschap een lappendeken moet zijn, afwisselend van diversiteit. Ook wordt het natuurgebied De Onlanden nog genoemd, omdat het omliggende melkveehouderijen op slot kan gooien vanwege de verzuring van het zeldzame trilveen dat zeer gevoelig is. Dan gaat het weer over de koeien die zelf hun voeding moeten halen. "Dat scheelt weer brandstof voor het afleveren van veevoer van elders. Lokaal produceren is belangrijk en een volgende stap zou zijn helemaal CO2-neutraal te worden, maar dat is wel een grote uitspraak en nog toekomstmuziek". Hij zegt bij alles wat hij doet zeer bevlogen te zijn, maar dat hadden Immy en ik al begrepen. "Doe maar even kalm aan" tempert Marieke hem dan ook. Ze zegt hem wel bij alles te steunen en achter hem te staan, maar er is wel een gezin met twee kinderen die aandacht nodig hebben. Paarden zijn een hobby van haar waar ze zich mee ontspant. Peter is in het verleden (samen met Lambert Keizer) nog druk met toneel bezig geweest, maar daar heeft hij geen tijd meer voor. Peter heeft veel steun van zijn vader en de liefde voor de natuur is hem met de paplepel ingegoten. "Het is een lieve, emotionele man" zegt Marieke en dat slaat op opa, maar het zou natuurlijk ook op Peter kunnen slaan.

Naar buiten

Na alle informatie wordt het tijd om de benen te strekken. Eerst bekijken we de gebouwen, zien dat er veel Boerenzwaluwen broeden, en we raken geïmponeerd door allerlei apparaten die grondwater van 80 meter diepte (onder de potklei) oppompen, via een warmtewisselaar melk van 38 graden koelt van eerst 14 naar 4 graden waarna het in een tank met een inhoud van 12000 liter terecht komt. Het (gekeurde) koelwater dient als drinkwater voor de koeien. Om de drie dagen wordt de tank geleegd (ca. 7000 liter, zijnde 3 dagopbrengsten). In de moderne stal komen we de stier Wadan tegen. "We noemen hem ook wel Geile Geert, want hij kan wel 6 koeien op een dag dekken" zegt Peter met een verwijzing naar de ietwat handtastelijke Groningse boer Geert Krops in het t.v.-programma 'Boer zoekt vrouw'. Bij de melkmachine (2 x 12 koeien) krijgen we te horen dat ze door de achterpoten heen worden gemolken. Kalveren in een andere stal krijgen in een speciale box een soort karnemelk (tegen diarree) te drinken. Dan volgt een rondwandeling over het terrein waarbij we door Bob en Senna, de twee honden van de familie, worden vergezeld. Bob is een boxer van 10 met altijd de tong uit de bek. De tong is te lang of, dat kun je ook stellen, de bek is te kort. Bob was niet meer al te best, maar een spuit (corticosteroïden) verrichte wonderen en nu 'huppelt' hij vrolijk met ons mee. Senna is een kruising tussen een Jack Russel en een Rottweiler. "We zeggen ook wel dat het een Jackweiler is of een Rottrussel" zegt Peter. Direct achter de boerderij loopt een pleegkoe die een groep kalveren grazen leert, maar dat doen ze sowieso wel. De koe vindt al dat jonge grut om haar heen eigenlijk maar niets. Waar ze lopen wordt aan stripgrazen gedaan. Peter verzet de boel en de groep maakt dankbaar gebruik van het verse gras. We lopen langs de nieuw ingezaaide percelen. Dat ziet er goed uit. Peter vertelt honderduit, maar Immy en ik kijken intussen vooral ook naar de flora. Er groeien heel veel Zwanenbloemen in de sloten en erlangs staan Rietorchissen en ander fraai spul. De Cichorei treffen we ook bloeiend aan en krijgen te horen dat het net als Boerenwormkruid goed is om ontstekingen en wormen te voorkomen. Landschappelijk zit Peter op een aantrekkelijke plek. Op zijn terrein is zelfs nog een oude eendenkooi. Daar in de buurt hebben Peter en Marieke zelfs een Das met 4 jongen zien lopen. Van de Das wisten we dat ze er zaten, maar dat van die jongen was nieuw voor ons. We lopen verder naar de koeien en krijgen en passant nog les over de verschillende soorten gras. Duidelijk wordt gemaakt dat Kweekgras door koeien niet wordt gepruimd. Bij de koeien aangekomen zien we dat het niet alleen Blaarkoppen en Fleckvieh zijn. Er lopen prachtige koetjes rond: Brown Swiss die haar oorsprong kent in het zuidwestelijke berggebied van Duitsland en een andere lijkt op een Simmertaler rund, maar volgens Peter is het een Fleckvieh. Hoe dan ook, het zijn sobere koeien en dat past in het verhaal van Peter over de door hem nagestreefde kringlooplandbouw.

Later, op een zondagmiddag, wip ik nog een keer aan om iets te verifiëren en tref dan ook de kinderen, Mara van 6 en Jilt Pieter van 4. Vader Peter wordt door beiden een beetje voor de gek gehouden en gedold. Hij ondergaat het gelaten en zegt dat het bij het vaderschap hoort. Ik vraag aan zijn dochter naar haar toekomstplannen. Boerin wil ze niet worden: "Duiken" zegt ze stellig en niet zomaar duiken, nee, naar schatten. Als blijkt dat ze in een sloot een kikker heeft gevangen zeg ik dat ze misschien ook een schat in handen had. Een kusje kan immers een prins opleveren. Maar dat ziet ze niet zitten. Jilt Pieter weet zeker dat hij boer gaat worden. Mooi dat de opvolging al is geregeld!

Cees Koelewijn