Volkskrant column 2 - Laten we Broeikas Aarde niet verder opstoken en kiezen voor gezonde energie

De aarde is een broeikas, zo las ik ooit in het boekje Natuurlijk van Jan Terlouw. En doordat de zon erop schijnt, komt er steeds energie binnen - en als die niet meer weg kan, dan warmt die kas op. Gelukkig heeft Moeder Aarde ons altijd tegen opwarming proberen te beschermen. Zij deed dit onder meer door planten, of resten daarvan, veilig op te slaan op plekken waar zuurstof er niet meer bij kon.

Fossiele brandstoffen zijn plantenresten van miljoenen jaren geleden. Sinds we deze opgeslagen voorraden zijn gaan gebruiken om er energie van te krijgen, stoken we onze kas weer op. Energie: eigenlijk vreemd te beseffen dat alle energie (behalve kernenergie) zonne-energie is. Dus ook de energie die ik besteed aan het typen van dit stukje en u aan het lezen ervan is door voedsel ons lichaam binnengekomen. En dit voedsel is weer ergens gemaakt door planten (ook de diervoeding!), die zonne-energie in samenwerking met de bodem omzetten in voor ons opneembare energie.

Lui

De voedselproductie van tegenwoordig is niet efficiënt, het produceren van voedsel kost zes keer zoveel energie als dat het aan voedsel oplevert. Maar veel energie gebruiken lijkt wel een nieuwe levensstandaard geworden; dit doen we allemaal, niet alleen de boeren. De relatief goedkope fossiele brandstoffen hebben ons lui gemaakt en blijken ook nog eens, gezien de opwarming van de aarde, een erg dure oplossing te zijn. Stof tot nadenken, lijkt me.

In mijn jeugd, zeg ik als bijna 50-jarige, was er meer ruimte beschikbaar voor landbouw. Maar met de groei van de bevolking en de welvaart was er ook meer plek nodig voor wegen, woningen, industrie en de laatste jaren ook nog: nieuwe natuur. Op al deze grond wordt geen voedsel meer geproduceerd dus moet er meer voedsel van minder grond komen. Als dan ook de aantallen mensen toenemen, is het duidelijk: we moeten een grotere bevolking voeden met minder grond. En dat terwijl er ook nog eens een groeiende export was van landbouwproducten.

We kunnen veel, maar niet alles in ons kleine, innovatieve landje en dat de grens inmiddels is overschreden, wordt pijnlijk duidelijk.

Statiegeld

Gelukkig hebben we in Nederland grote zeehavens waar immense, op olie gestookte vrachtschepen ons helpen met de landbouwproductie van overzee. Daarin zitten veel grondstoffen voor de voedingsmiddelenindustrie; de resten daarvan worden dankbaar gebruikt voor diervoeding. Helaas, er zit geen statiegeld op dat wat na opeten en verteren achterblijft. En zo zitten we letterlijk en figuurlijk steeds meer in de stront; een deel van de 'stikstofproblemen' is zo geboren.

Ook dit is weer niet zo'n handig systeem, maar je moet wat. We willen ook allemaal een levensstijl waarin alles maar moet kunnen. Toen ik onlangs naar mijn schoonouders in Zoetermeer reed in mijn fijnstof uitstotende dieselbestelbus (ja, ook ik ben niet perfect!) schrok ik wel van de aanblik bij Schiphol. De vliegtaks schijnt verdubbeld te zijn, maar gek genoeg kan men er toch het werk niet meer aan.

Inmiddels worden onze basisbehoeften, zoals schone lucht, schoon drinkwater en goed voedsel, geweld aangedaan. Alles lijkt schaarser te worden. Zijn dan de Nederlandse boeren niet de aangewezen beroepsgroep om met oplossingen te komen? Want nog steeds is meer dan de helft van de steeds schaarser wordende grond bij ons in gebruik.

Maar net zomin als Schiphol en bouwend Nederland dit alleen kunnen oplossen, kunnen wij boeren dat. Boeren willen wel anders, maar ook de consument heeft een rol. Wij boeren produceren wat u eet. Uw keuze, al dan niet beïnvloed door de verkopers ervan, vormt de basis van onze manier van produceren.

Vlees

Wat mij enorm steekt, is dat het eten van minder vlees en zuivel wordt gezien als de oplossing tegen allerlei uitstoot: ammoniak, nitraat, fosfaat, CO2, methaan, en nog een nieuwe ook: aerosolen (heel kleine, vaste deeltjes in de lucht).

Want wat is er mis met vlees en zuivel, geproduceerd in een natuurlijk systeem waarvoor weinig fossiele energie wordt gebruikt, geen energieverslindende kunstmest en of krachtvoer van overzee? Waar koeien grazen, zonder daarvoor diesel te verstoken en de mest perfect gescheiden (als je plas en poep niet bij elkaar doet, heb je geen ammoniak-uitstoot) op de weilanden wordt aangewend? Met als bijvangst lekkere, gezonde koeienflatsen, waar het voor wormen en insecten een walhalla is. En waar door de combinatie van kruidenrijk diep wortelend grasland ook nog eens organische stof in de bodem wordt vastgelegd, dé truc van Moeder Aarde om de opwarming tegen te gaan?

Het kiezen voor zo'n systeem zou wel eens een deel van de oplossing kunnen zijn. Waar koeien van voor ons onverteerbare grassen, een prachtig eiwitrijk product maken. Waar varkens en kippen de reststromen van de voedselindustrie waardevol maken, met mest waarmee we weer akkers kunnen voeden.

Voelt u zich als consument nu niet aangevallen. Sterker, ik wil hier, want daar krijg ik niet vaak de kans voor, de klanten bedanken die kiezen voor onze biologische producten. Want die meerprijs maakt het mogelijk dat wij het anders kunnen doen. Voedsel produceren is niet alleen ons brood, ook het uwe. We moeten weer vooruit naar een natuurgedreven landbouw, want het in cultuur brengen van die processen is toch eigenlijk wat boeren moeten doen: het managen van de fotosynthese, van zon naar voedsel, met liefde en respect voor onze leefomgeving.

Peter Oosterhof is biologisch melkveehouder in Foxwolde en gastcolumnist voor volkskrant.nl/opinie in mei.